Sapiens tìm câu trả lời cho vấn đề lớn nhất của lịch sử cũng như của thế giới hiện đại, và nó được viết bằng một thứ ngôn ngữ tuyệt vời khiến người ta không thể quên được.

Tác giả của Sapiens là giáo sư Yuval Harari sinh năm 1976 người Do Thái chuyên nghiên cứu về lịch sử thế giới, lịch sử cổ đại, trung đại và quân sự. Nhưng khi viết về Sapiens chúng ta không thấy những dữ liệu khô khan về nhưng trận đánh, những nhân vật lịch sử hay là bản báo cáo khoa học về bước đi của loài người hơn 70000 năm lịch sử như những sử gia khác. Sapiens là một kho tàng tri thức dành cho người đọc muốn tìm hiểu về lịch sử, kinh tế, sinh học, triết học… Với một lối viết bắc cầu liên ngành học nhưng không có gì khó hiểu cao siêu, mà lại rất dễ hiểu gần gũi chỉ để tác giả "kể câu chuyện về nhân vật Sapiens" theo một cách viết sử chưa từng có trước đây.

Cuốn sách mang lại cho người đọc một cấu trúc lịch sử tổng quan để từ cơ sở đó mọi người có thể tiếp tục xây dựng nên nền tảng kiến thức của mình. Không những thế, Harari còn kể chuyện lịch sử với một phong cách gần gũi đến mức một khi đã cầm cuốn sách lên, nhất định bạn sẽ khó lòng bỏ nó xuống. Với lối viết sắc sảo, biết khéo léo lồng ghép những câu chuyện lịch sử thú vị, chẳng hạn như tầm quan trọng của món dưa cải muối Đức trong công cuộc khám phá biển, và tại sao những chữ viết cổ xưa nhất được phát hiện, với tuổi đời từ cách đây 5.000 năm, lại không có ảnh hưởng gì đáng kể. Hay là trong đó có những thông tin lý thú khi Colombo tìm ra Châu Mĩ nhưng tại sao lại mang tên America (người thủy thủ Ý trong đoàn thám hiểm) để cho người đọc thêm những kiến thức, mở rộng hiểu biết của mình.

Sapiens không chỉ đề cập đến những gì đã xảy ra và tại sao, mà còn đi sâu vào việc những cá nhân trong lịch sử đó đã cảm nhận nó như thế nào.  Yuval Haravy kể chuyện về loài người như một  triết gia, một nhà văn hóa luôn đau đáu câu hỏi: chúng ta là ai, chúng ta muốn gì và chúng ta sẽ được gì. Cuối cùng harari kết một câu :"Chúng ta mạnh mẽ hơn bao giờ hết, nhưng gần như không biết làm gì với tất cả sức mạnh đó”. Haravy cũng đặt ra một số câu hỏi cơ bản về hạnh phúc. Trong lịch sử lâu dài của Homo sapiens, khi nào thì chúng ta có cuộc sống mãn nguyện nhất? Khi là những người săn bắt-hái lượm vây đuổi những con voi ma mút? Khi làm nông dân cuốc đất? Hay khi là những người nông dân sợ sệt Chúa trời trong thời kỳ Trung cổ? Nhưng những câu hỏi cốt lõi hơn mà anh đặt ra là: Với tư cách một giống loài, chúng ta là ai? Và chúng ta đang đi về đâu?

Tác giả Yuval Harari 

Mở đầu Sapiens là hành trình của loài người ở thuở ban mai của nhận thức. Cuộc hành trình bắt đầu bằng việc tiết lộ từ những bí mật động trời của loài người chúng ta: Homo Sapiens có anh chị em, rằng chúng ta không phải là giống “con người” (homo) duy nhất trên Trái đất. Một quan niệm sai lầm phổ biến là cho rằng các loại homo đã được sắp xếp theo trực hệ, với việc Eraster tiến hóa thành Erectus, Erectus tiến hóa thành Neandeerthal và cuối cùng Neandeerthal mới là Sapiens. Mô hình tuyến tính này làm cho ta những sai lầm là tại thời điểm nào cũng chỉ có một loại người duy nhất trên trái đất và rằng tất cả những loài người trước đó là phiên bản lỗi của chúng ta. Loài người cũng là giống loài không khoan dung, một tay che trời huỷ diệt gần như tất cả các tộc người khác, những giống loài khác. Loài người là loài săn bắt hái lượm, trái đất đã chịu thiệt thòi về loài người khi nhảy lên đứng đầu chuỗi thức ăn quá nhanh, quá thần kì nên mẹ thiên nhiên vẫn chưa kịp điều chỉnh để cân bằng lại.

Tác giả đã vẽ nên một bức tranh toàn cảnh 2 triệu năm quá trình tiến hoá của con người với sự nhấn mạnh ở ba cuộc cách mạng lớn: Nhận thức (cách đây 70.000 năm) , Nông nghiệp (cách đây 12.000 năm) và Khoa học (500 năm trước). Mỗi cuộc cách mạng mang đến cho loài người sự chuyển biến rõ rệt trong đời sống, trật tự xã hội và khả năng tư duy, qua đó cũng làm bật lên được nét riêng biệt của "loài Sapiens". Với những vốn kiến thức rộng mở, kiến giải độc đáo và lý thú của mình tác giả đã hình dung cho người đọc "tổ tiên chúng ta", những người tiền sử, những động vật nhỏ bé tác động tới môi trường xung quanh không vượt quá loài động vật khác mà vươn lên đứng đầu cai quản các loài động vật khác, xây lên những thành phố hàng triệu dân và dạo bước trên mặt trăng.

70.000 năm trước tổ tiên chúng ta chỉ với cuộc cách mạng Nhận Thức đã làm chủ được lửa và ngôn ngữ, đã phát triển áp đảo trở thành loài đứng đầu chuỗi thức ăn. Lửa: với sức mạnh của lửa, một phụ nữ bé nhỏ chỉ cần cọ xát là có thể thiêu trụi cả cánh rừng, tiêu diệt các loài thú to lớn. Nhưng quan trọng hơn cả là hệ thống ngôn ngữ giúp tổ tiên chúng ta có thể liên kết trao đổi thông tin linh hoạt, đa dạng hơn. Ngôn ngữ của chúng ta không phải là đặc điểm độc đáo ở khả năng truyền tải thông tin mà đúng hơn ngôn ngữ loài người giúp cho chúng ta khả năng truyền tải về những thứ không tồn tại. Huyền thoại, thần thoại, các vị thần và tôn giáo xuất hiện lần đầu tiên để giúp cho loài người có thể kết nối được hàng vạn hàng triệu người với nhau cũng chỉ vì khả năng này. Những ý tưởng như tự do, nhân quyền, các vị chúa, luật pháp v.v tồn tại trong trí tưởng tượng của chúng ta, nhưng chúng lại có thể gắn kết chúng ta với nhau và khích lệ chúng ta cùng phối hợp thực hiện những nhiệm vụ phức tạp.

Cách mạng Nông nghiệp (12.000 năm trước) bắt đầu bằng hành trình thuần hóa các loài động vật (dê, ngựa, lợn…) và thực vật (lúa mì, đậu, ô-liu…). Cuộc Cách mạng Nông nghiệp đã giúp loài người bắt đầu cuộc sống khác, chúng ta có thể tồn tại mà dần tách khỏi sự phụ thuộc vào thiên nhiên. Chúng ta từ “kẻ săn bắt hái lượm trở thành người nông dân”. Tuy thế, cuộc Cách mạng Nông nghiệp lại được đánh giá như “sự lừa dối lớn nhất lịch sử”. Chính nó đã châm ngòi cho cuộc bùng nổ dân số và tạo ra một giới tinh hoa được nuông chiều. Theo Harari, không phải Homo Sapiens đã thuần hóa lúa mì, gạo hay khoai tây, mà chính chúng đã thuần hóa chúng ta. Harari đã đưa ra rất nhiều luận điểm nhằm chứng minh cuộc cách mạng nông nghiệp chính là cú lừa vĩ đại nhất trong lịch sử. (cái này để tự người đọc đánh giá đó là cú lừa hay là bước tiến lớn).

Sau 7.000 năm nữa loài người chúng ta do nhu cầu từ cuộc sống đã chuyển hóa ngôn ngữ thành chữ viết để lưu trữ, truyền đạt được nhiều thông tin hơn, cùng với đó là hệ thống tiền bạc ra đời. Các xã hội đã có tín ngưỡng, tôn giáo riêng của mình. Dưới cách nhìn của tác giả không phải cặp mắt của nhà sử học nữa mà là cách nhìn của nhà triết học. Khi xã hội có "tín ngưỡng" có "mùi tiền" để cho loài người chúng ta đi đến được thống nhất và làm tiền đề cho cuộc cách mạng khoa học. 

Sapiens - Lược sử loài người một cuốn sách đáng đọc, không phải bỗng dưng mà Bill Gate, Mark Zuckerbeg hay Barack Obama... cũng phải trầm trồ khen ngợi khi đọc cuốn sách.